Mehrdad Karimimoshaver

كنترل ميزان گسترش جزاير حرارتي شهري و مشكلات ناشي از آن به ويژه تغييرات اقليمي در سطوح كلان جهاني نيازمند پيگيري-هاي جدي و ارائه راهكارها و تنظيم مقررات شديد در سطوح مختلف شهري تا بين المللي مي باشد. افزايش روز افزون دره خيابان هاي شهري و عدم توجه به ويژگي هاي مورفولوژيكي شكل دهنده آن ها از جمله مواردي است كه با تغيير در شرايط خرد اقليم هاي شهري با كمك به حفظ گرما و آلودگي در بافت شهري موجب تشديد جزاير حرارتي شهري و خطرات جانبي آن در مقياس وسيع مي گردد. اين مطالعه با تمركز بر اهميت مسئله بهينه سازي شرايط خرد اقليم ها و دره خيابان هاي شهري و نتايج به دست آمده در اين زمينه بيان مي كند كه دستيابي به مقادير بهينه در رابطه با تركيب بندي بلوك هاي شهري علاوه بر تعديل شرايط آسايش حرارتي شهروندان و ارائه نسبت هايي اقتصادي براي استفاده از زمين در مناطق پرتراكم شهري، مي تواند در حل مشكلات اقليمي شهرها و بهبود شرايط زندگي ساكنين آن ها راهنمايي براي معماران و شهرسازان قرار گيرد. در پژوهش هاي پيشين نواقصي وجود دارد كه مانع رسيدن به نسبت-هاي بهينه و كارآمد براي ساختارهاي شهري مي گردد. لذا در اين نوشتار به منظور درك بهتر مسير پيش رو و ارائه راهكارهاي مناسب-تر با مرور ادبيات موجود و استخراج اين موانع و شكاف ها سعي شده است توصيه هايي براي مطالعات آينده ارائه گردد. اول آنكه عليرغم مطالعات بسيار در بررسي نسبت ابعاد دره خيابان ها، به علت عدم پيروي اين نسبت ها از يك نظم و سازماندهي مشخص و نبود يك دامنه بهينه جهت طراحي هاي شهري، نياز به مطالعات بيشتر در اين زمينه وجود دارد. به علاوه اينكه با عبور نسبت ها از يك محدوده مشخص، نتايج تغييرات قابل توجه و گاه معكوس خواهند داشت. ثانيا به منظور تدوين ضوابط شهري نيازمند شناخت نسبت-هاي بهينه اي از دره-خيابان ها هستيم كه كارايي آن ها در شرايط واقعي شهر به اثبات رسيده باشد. مقادير ارائه شده از سوي مطالعات پيشين در خصوص بررسي شرايط حرارتي خرد-اقليم ها در دره-خيابان ها حاصل شبيه سازي هاي عددي و نرم افزاري هستند. از آنجا كه در شبيه سازي ممكن است تعدادي از فاكتورهاي موثر بر شرايط آزمايش ناديده گرفته شوند، لذا اين يافته هاي نرم افزاري ممكن است نتايجي متفاوت با شرايط بافت واقعي شهر ارائه كنند. همچنين مقايسه اي ميان ميزان تاثيرگذاري مولفه هاي مورفولوژيكي تاث

بهينه سازي فضاي باز اطراف بلوك هاي مسكوني به منظور آسايش حرارتي

فعاليت بدني ناكافي به عنوان يكي از چهار عامل اصولي مرگ و مير در جهان شوناخته شودهاسوت. در ايران نيز سوبك زندگي بيتحرك و فعاليت بدني ناكافي از عوامل مهم خطر بيماريهاي واگير اسووت و درصوود ايرانياني كه فعاليت بدني كافي ندارند با روند رو به ر شد مواجه ا ست . انجام فعاليت بدني به صورت منظم خطر ابتال به ب س ياري از بيماريهاي غيرواگير و بروز مرگ و مير را كاهش ميدهد و منجر به ارتقاء سوالمت جسوماني و رواني ميگردد. كاهش فعاليت بدني غالبا ناشوي از عدم فعاليت در اوقات فراغت، رفتار بيتحرك در خانه و محل كار، و افزايش استفاده از انواع حمل و نقل غ يرفعال ميباشد. به نظر ميرسد يكي از مهمترين عوامل محيطي موثر بر رفتار فعاليت بدني، فضوواهاي باز عمومي و كيفيت آنها ميباشوود. با توجه به اينكه امكان تغيير بس ياري از عوامل محيطي، كه تاثير آنها بر تحرك و سالمت افراد اثبات شده است، وجود ندارد و يا مداخله و تغيير آنها هزينه و دشواريهاي فراوان بههمراه دارد، فضاهاي باز عمومي، كه امكان ايجاد آنها در مكانهايي از شهر كه با كمبود فضاهاي باز مواجهاند و امكان تغيير و ارتقاء كيفيت فضاها ي باز عمومي موجود با هزينههاي بس يار كمتري امكانپذير ميباشد، ميتوانند مهمترين عامل محرك تو سعه زندگ ي فعال شهر ي به شمارآ يند. بر اين ا ساس پژوهش حا ضر ارتباط ب ين كيفيت ف ضاها ي باز عمومي و ميزان فعاليت بدني شووهروندان را مورد مطالعه قرار دادهاسووت تا با اسووتفاده از تحقيقات و تجارب موفق، كيفيتهاي موثر بر فعاليت بدني را ا ستخراج و بوميي سازي نموده و از طريق برر س ي و سنجش آن ها در نمونههاي موردي، به ارائه مدلي برازنده و بومي در خ صوص رابطه بين ف ضاي بازعمومي با فعايت بدني بپردازد.بهمنظور انجام پژوهش در بخش نظري از شيوه مرور نظاممند با ا ستفاده از تكنيك تحليل محتوا و متا سنتز يافته ها ا ستفاده شده ا ست و همچنين با ا ستفاده از م صاحبه با خبرگان نتايج بهد ست آمده بومي سازي گ شته ا ست. در بخش تج ربي كه به منظور آزمون يافتههاي حا صل از مطالعات نظري انجام شده، از نقشه، مشاهده و پرسشنامه براي گرداوري داده ها و از آزمونهاي آماري توصيفي و آزمون هاي آماري استنباطي نظير آزمونهاي همبستگي و رگرسيون گام به گام براي تحليل داده ها استفاده شده و در نهايت با استفاده از مدل هي معادالت ساختاري چگونگي رابطه بين متغيرهاي پژوهش تبيين گ شته

در طول تاريخ ابعاد معنوي و فرهنگي و كيفي در تعريف شهر نقشي شايان توجه داشته اند. نگرش به شهر به عنوان موجودي زنده در واقع بيانگر تجلي روح جمعي جامعه در كالبد و فضاهاي شهري و تنظيم روابط بين آنهاست قدرت شهر ناشي از مردم و فرهنگ آن است. هدف از انجام اين پژوهش، ارتقاء كيفيت منظر فرهنگي شهر ياسوج از طريق دستيابي به شاخص هاي منظر فرهنگي شهر در شهر ياسوج است. در اين راستا با مرور نظريات و پژوهش هاي انجام شده در زمينه دو مفهوم ارزش هاي فرهنگي و ادراك منظر شهري مهمترين شاخص هاي اين دو مفهوم تبيين شدند. همچنين با استفاده از روش تحقيق كمي و استفاده از فنون آماري مدلسازي معادلات ساختاري، روش دلفي- فازي و تحليل عاملي اكتشافي داده هاي پرسشنامه اي گردآوري شده از بين شهروندان شهر ياسوج و جمعي از متخصصان امر معماري منظر در دانشگاه بوعلي سينا تحليل شدند. علت انتخاب شهر ياسوج موقعيت منحصر به فرد جغرافيايي و ويژگي هاي جمعيت شناختي ساكنين اين شهر بوده است. جمعيت ساكن در شهر ياسوج با سابقه غني فرهنگي به عنوان جامعه مورد مطالعه انتخاب شدند. ويژگي هاي طبيعي و وضعيت توپوگرافي اين شهر كه امكان ايجاد چشم انداز هاي بي بديلي را براي ساكنين اين شهر ايجاد مي كند همگي از دلايل انتخاب اين شهر به عنوان نمونه مورد مطالعه در اين پژوهش بوده است. در انتهاي قسمت مدلسازي معادلات ساختاري، از بين 16 شاخص عيني متغير ارزش هاي فرهنگي تعداد ده شاخص به نام هاي (نظم، پيوستگي، تنوع، سلسله مراتب، استقلال، ارتباط، عدالت، كاربرد، محصوريت، كنش متقابل)، باقي ماندند. همچنين براي متغير منظر شهري شش شاخص اوليه بنام هاي (فضاي سبز، آب، كفسازي، محصوريت، خط آسمان، يكپارچگي)، باقي ماندند. شاخص هاي عيني متغير ارزش هاي فرهنگي بر مبناي شاخص هاي عيني متغير منظر شهري با هدف تبيين شاخص هاي منظر فرهنگي مورد نظر وزن دهي و اولويت بندي شدند. اين اولويت بندي از نقطه نظر تخصصي انجام شد. اين شاخص هاي به ترتيب امتياز آن ها از زياد به كم عبارت اند از گذرگاه، كف سازي، موانع، فضاي سبز و تجهيزات شهري. در نهايت مشخص گرديد ارزش هاي فرهنگي در شهر ياسوج بر ادراك شهروندان از منظر اين شهر از طريق شاخص هاي بومي و اولويت دار اثر گذار بوده و همچنين مولفه هاي منظر فرهنگي اين شهر از نقطه نظر بومي و تخصصي مشخص گرديدند. در بين ساكنين شهر ياسوج كه در اين نظ

درخصوص مساله ي ديدهاي شهري تاكنون تحقيقات زيادي صورت گرفته و از جنبه هاي مختلف مورد بررسي قرار گرفته اند. اين تحقيق ديدهاي شهري را از لحاظ بصري و تاثيراتي كه بر شهروندان مي گذارد، مورد بررسي و تحليل قرار مي دهد و به دنبال شناسايي انواع ديدهاي شهري و تاثيرات بصري و چگونگي دسته بندي و تبيين آن ها و همچنين شناسايي شرايط و عوامل به وجودآورنده و تاثيرگذار در ديدهاي شهري و تاثيرات بصري آن ها مي باشد. در بخش روش شناسي تحقيق، انواع روش هاي مختلف تحليل ديدهاي شهري مورد بررسي و نقد قرار گرفت. اين روش ها كه در تحليل ديدهاي شهري متداول هستند عمدتاً از نوع تكنيكال بوده و براي پاسخ گويي به سوالات و اهداف اين تحقيق مناسب نبودند. مشكل ديگرِ روش هاي مذكور اين بود كه هر كدام از آن ها به صورت مجزا و محدود به بخش-هايي از ديدهاي شهري مي پردازند و يا اينكه ديدهاي شهري را از يك جنبه خاص مورد تجزيه و تحليل قرار مي دهند، و هيچكدام يك روش جامع و مانع در اين زمينه نمي باشند. لذا نياز به يك روش كيفيِ كلي بود كه بتواند از نگاه شهروندان به ديدهاي شهري و تاثيرات بصري آن ها بپردازد. لذا روش انجام تحقيق به صورت نظريه زمينه اي اتخاذ گرديد كه در آن بر اساس رويكرد كوربين و استراوس شامل رويه هاي تحليل داده كدگذاري باز، كدگذاري محوري و كدگذاري گزينشي انجام پذيرفت. در نمونه گيري از جامعه آماري و مشاركت كنندگان، از نمونه گيري نظري استفاده شد كه در آن نمونه گيري تا جايي ادامه دارد كه داده ها به اشباع برسند و نمونه ها به خلق مدل نهايي كمك مي كنند. ابتدا پژوهش گر از منابع اطلاعاتي مشاهده و منابع مكتوب انتخاب ها را انجام داد و سپس از مشاركت كنندگان جهت اكتشاف و تكميل مدل ارتباطي نهايي بهره گرفت. جهت گردآوري داده ها از مطالعات كتابخانه اي و ميداني، مصاحبه و پرسشنامه هاي نيمه ساختار يافته بهره گرفته شد. مشاركت كنندگان در اين تحقيق شامل 60 نفر از شهروندان سنندجي كه 48 نفر از آنان شهروندان عادي شامل 21 نفر زن و 27 نفر مرد و در محدوده سني 16 تا 58 سال بوده و 12 نفر از كارشناسان شامل 10 نفر از اعضاي هيات علمي و 2 نفر از متخصصين اداري و در محدوده سني 34 تا 48 سال بودند. محقق اوقات بسياري را به پرسه زني هدفمند در شهر جهت مشاهده عميق و زنده ديدهاي شهري در سنندج گذراند و در مصاحبه ها نيز زمان كافي براي صحبت با شهروندان

پژوهش حاضر به دنبال پاسخگويي به اين سؤال كه «هنر شهري از چه طريق مي تواند در ارتقاء مؤلفه معناي فضاي شهري مؤثر واقع شود؟» تنظيم شده است. در حقيقت عدم برقراري ارتباط مناسب هنر شهري با شهروندان و فضاي شهري و ماهيت دستوري و الصاقي هنر به فضاي شهري در ايران، پژوهش حاضر را به سمت اتخاذ رويكردي هدايت كرد كه هنر را در ارتباط عميق معنايي با شهر مي بيند و نه عنصري صرفاً زيبايي شناختي و يا وسيله اي براي انتقال پيام هاي از بالا به پايين. به بيان ديگر پژوهش بر مبناي اين فرض اوليه استوار شده است كه هنر مي تواند با بعد معنايي فضاي شهري پيوند برقرار كند و از اين طريق نقشي مؤثرتر در كيفيت فضا بازي كرده و ارتباطي عميق تر با كاربران آن برقرار كند و در ادامه كشف نحوه برقراري اين ارتباط هدف پژوهش بوده است. به اين منظور در مرحله اول پژوهش پس از بررسي بعد معنايي فضاي شهري و سازوكار انتقال معاني هنر از خلال آراء صاحبنظران، الگويي براي نحوه همكاري هنر در ارتقاء معناي فضاي شهري ارائه شده است. تحليل نظريات فضاي شهري و بررسي پژوهش هاي صورت گرفته در حوزه معناي محيط نشان داد كه معناي فضا در زمينه فرهنگ و اجتماع، حول سه قطب «شخص»، «اجتماع» و «كالبد» فضا شكل مي گيرد اين معاني مي تواند به يكي از قطب ها نزديك تر باشد اما همواره از دو قطب ديگر متأثر مي شود. هم چنين بررسي نظريات معناي هنر و تحليل اين نظريات در بستر فضاي شهري نشان داد كه زمينه هاي فرهنگي و اجتماعي، مخاطب شخصي و جمعي هنر، قدرت هاي مرجع و هنرمندان در ساختن معناي هنر شهري مؤثر هستند. مدل ارتباط معنايي هنر و فضاي شهري، از تناظر عوامل سازنده معناي هريك، كه داراي اشتراك و همگرايي هستند؛ حاصل شده است. بر اساس اين مدل در زمينه فرهنگ و اجتماع، با توجه به تأثير عامل زمان بر وسعت و شدت معاني، نيروهاي سازنده معناي هنر بر قطب هاي سازنده معناي فضا تأثيرگذار بوده و مي توانند معناي فضاي شهري را تحت تأثير قرار دهند. بر مبناي اين مدل سه مضمون اصلي در معنايابي فضا تحت تأثير هنر برداشت شد: هنرمند و قدرت ها در تعامل با قطب كالبدي معناي فضاي شهري، مخاطب شخصي در تعامل با قطب شخصي سازنده معناي فضا و مخاطب جمعي در تعامل با معناي شكل گيرنده حول قطب اجتماعي فضاي شهري. اين مدل نشان مي دهد كه هنر از وجوه مختلف در ساخت و تقويت معناي فضاي شهري سهيم مي شود؛ بدين صور

امروزه با تغيير مشخصات طبيعي شهرها در روند شهرسازي و توسعه شهري، شاهد تغييرات چشمگير و مشخص اقليمي و آب و هوايي در مقياس خرد يا محلي، مقياس مياني و حتي مقياس كلان شهري هستيم. فرم شهر و اجزاء و عناصر تشكيل دهنده آن، تاثير بسزايي بر ويژگي هاي خرد اقليم محلي و نيز مصرف انرژي در بخش ساختمان دارد كه علي رغم ضرورت و اهميت موضوعي در شرايط كنوني كشور ما، كمتر مورد بحث و بررسي قرار گرفته است. اغلب پژوهش هاي انجام شده در خصوص بهينه سازي مصرف انرژي در بخش ساختمان، تنها به مطالعات ساختمان هاي منفرد و اجزاء و عناصر تشكيل دهنده آن محدود شده و كمتر به تامين كيفيت آسايش حرارتي در فضاهاي داخلي و خارجي با توجه به ويژگي هاي پيكره بندي و چيدمان توده ها و فضاهاي شهري پرداخته شده است. لذا پژوهش پيش رو با بررسي پيشينه موضوع در ادبيات جهان و ايران، به دنبال شناسايي معيارهاي عام طراحي بافت هاي شهري انرژي كارا و فضاهاي شهري همساز با اقليم در مقياس طراحي شهري (قطعات ساختماني، بلوك هاي شهري و ساختار فضايي) و ارزيابي فاكتورهاي فوق در ارتباط با شرايط اقليمي نيمه خشك (شهر اصفهان) است. اين مطالعات در قالب بررسي گونه شناختي (گونه هاي غالب بافت مسكوني شهر اصفهان)، ترسيم و شبيه سازي مدلها با استفاده از نرم افزارهاي محاسبه مصرف انرژي (ديزاين بيلدر)، ارزيابي آسايش حرارتي (انويمت) و بررسي نحوه پيكره بندي فضايي ( نرم افزار اسپيس سينتكس)، به تحليل كارايي انرژي در گونههاي مختلف فرم ساختماني، بلوكهاي شهري و ساختار فضايي بافت سكونتي مي پردازد. بر اساس نتايج حاصل از پژوهش پيش رو، ويژگيهاي ناشي از همسايگيها و همجواريهاي قطعات ساختماني (ويژگي هاي بلوك هاي شهري) نسبت به ويژگيهاي ساختمانهاي منفرد تاثير بيشتري بر مصرف انرژي و نيز كارآيي انرژي دارد. از ديگر نتايج اين پژوهش مي توان به اين نكته اشاره نمود كه؛ كاهش مصرف انرژي جهت سرمايش فضاهاي داخلي در فصول گرم سال، بيش از انرژي مصرفي جهت تامين روشنايي و گرمايش در زمينه دستيابي به كارآيي انرژي در بخش ساختمان هاي مسكوني حوزه مطالعاتي حائز اهميت است. با تحليل فاكتورهاي فرم شهري پايدار، كارآيي انرژي در اين بخش به شدت تحت تاثير عوامل مورفولوژيكي است كه در اين ميان اتصال و همرديفي توده هاي ساختماني و پيروي از الگوي غالب بافت در مقياس بلوك هاي شهري (وجود بلوك هاي شهري همگن)